به بهانه ی روز جهانی ماما

امروز 15 اردیبهشت 1389، مصادف با پنجم ماه می میلادی 2010، از سوی سازمان بهداشت جهانی و کنفدراسیون بین المللی مامایی، " روز جهانی ماما " نام گذاری شده است.

شعار امسال روز جهانی ماما: " امروز جهان بیش از هر زمان دیگری به ماما نیازمند است."

سلامت دو سوم جمعیت ایرانی مرتبط با خدمات مامایی

در همین رابطه نوشین زنده ‌زبان عضو شورای عالی نظام پزشکی کشور و مسول دفتر مامائی سازمان نظام پزشکی کشور با اشاره به نقش کلیدی و غیر قابل انکار ماما در کاهش میزان مرگ و میر مادر و نوزاد این طور بیان می کند:

بر اساس استانداردهای جهانی باید به ازای هر یک‌ هزار زایمان طبیعی، 30 تا 50 ماما در سیستم به ‌کار گرفته شود، با پیاده‌ سازی این استاندارد، عملا شاهد وجود مامای بی کار و هدر رفت هزینه ‌های صرف شده ی کشور در آموزش عالی نخواهیم بود.

وی با اشاره به آمار فراوان سزارین‌ های بی ‌مورد در کشور، افزایش مرگ و میر را یکی از عوارض بی ‌شمار زایمان به شیوه ی سزارین بر شمرد و افزود: نتایج مطالعات سازمان بهداشت جهانی نشان داده است، 85 درصد مراقبت‌ های زنان در جهان توسط ماماها صورت می‌ گیرد، همچنین در حضور ماما 60 درصد و در حضور متخصص زنان 20 درصد، زایمان به طور طبیعی انجام می ‌شود.

کم‌ رنگ شدن نقش ماما در مدیریت زایمان طبیعی و عدم استفاده از تکنیک‌ های روز دنیا از علل افزایش موارد زایمان به شیوه سزارین است.

22 درصد از زنان ایرانی در سنین باروری و 48 درصد کودکان، زیر 15 سال هستند؛ از این ‌رو می‌ توان ادعا کرد که سلامت دو سوم جمعیت ایرانی با خدمات مامایی ارتباط دارد.

زایمان به شیوه ی طبیعی، بهداشت باروری، مراقبت ‌ها و مشاوره‌ های دوران مختلف بلوغ، بارداری و زایمان، تنظیم خانواده، پایش رشد کودک از وظایف ماماها است و امروزه شاخص‌ های رشد و توسعه یافتگی هر کشوری را میزان مرگ و میر مادران و کودکان تعیین می‌ کند که کاهش این موارد و حفظ سلامت آنان نیز از وظایف ماماها است.

به‌ کارگیری ماما در خط اول درمان سبب کاهش بسیاری از هزینه ‌ها می ‌شود از این‌ رو مسوولان اجرایی باید در جهت ارتقای سطح علمی ماماها و رعایت حق و حقوق آنان تلاش کنند.

از نظر فارغ‌ التحصیلان مامایی مشکلی نداریم

کارشناسان معتقدند که خوشبختانه با امکاناتی که در کشور ما وجود دارد، از نظر آموزش مامایی ما نه‌ تنها چیزی از کشورهای پیشرفته کم نداریم بلکه در برخی موارد بسیار جلوتر هستیم.

به ‌طوری که فارغ ‌التحصیلان مامایی در کشور ما، از بهترین‌ ها هستند و گواه این امر هم ماماهایی هستند که در کشورهای آمریکا و کانادا و کشورهای حاشیه خلیج‌ فارس مشغول به کار هستند و عملکرد آن ها باعث شده نگاه علمی دنیا به حرفه مامایی در ایران تغییر کند.

اما از نظر کاربرد هم آیا اوضاع همین ‌قدر مطلوب است؟

دکتر خداکرمی دبیر انجمن مامایی ایران در پاسخ به این سؤال می گوید: با سیاست ‌هایی که نظام سلامت ما بعضا به ‌صورت انتقاد ‌آمیز داشته و کوتاهی‌ در به ‌کارگیری توانایی‌ های ماماها، در کشور ما مشکلات زیادی به ‌وجود آمده که نتیجه آن در بحث مراقبت‌ های دوران بارداری و زایمان به ‌صورت افزایش سزارین ‌‌ها، افزایش مداخلات زایمانی و کاهش کیفیت خدمات دوران بارداری و زایمان رخ نموده است.

به گفته وی، علت این امر هم این است که در 2 تا 3 دهه اخیر نگاه ما بیشتر به کاهش مرگ‌ و‌ میر مادر و نوزاد بود و بر نیازهای عاطفی مادران و نوزادان و عوارض مختلف، چشم بستیم. برای همین ما الان نیاز داریم که فارغ ‌التحصیلان مامایی را با توجه به توانایی های شان در قسمت‌ های مختلف به کار بگیریم و اگر این اتفاق بیفتد تحول عظیم و رو به جلویی خواهیم داشت.

ما امروز از نظر فارغ‌ التحصیلان مامایی مشکلی نداریم چون حدود 40 ‌هزار مامای لیسانس و بالاتر، در کشور داریم که با توجه به حدود یک میلیون و 200 ‌هزارتولد در سال، نزدیک استانداردهای دنیا هستیم. اما مشکل ما این است که سیستم سلامت نتوانسته به موازات نیاز زنان باردار، مامای کافی جذب کند. نتیجه ی چنین مشکلی این است که آن چیزی که به مادر باردار به ‌عنوان مراقبت ‌های بارداری و زایمان ارائه می ‌شود، در شأن زن ایرانی نیست.

ما به ‌ازای هر زن باردار باید یک نفر ماما داشته باشیم، چرا که مادر به هیچ عنوان در هنگام درد زایمان، در هنگام زایمان و تا 24 ‌ساعت بعد از زایمان نباید تنها باشد و این تنها به این دلیل است که بیشترین زمان آسیب ‌پذیری مادر، همین زمان است.

اما مشکل دیگری که به ‌عنوان یک معضل پایدار در کشور وجود دارد این است که با قوانین سلیقه ‌ای حاکم بر برخی مراکز، خود به ‌خود برخی بیمارستان ‌ها خدماتی که ماما ارائه می‌ دهد را به متخصصان زنان انتقال داده ‌اند.

در صورتی که اگر بخواهیم سرانه ی سلامت را طوری خرج کنیم که همه از آن بهره‌مند شوند، می ‌توانیم کاری کنیم که از یک ‌میلیون و 200 هزار تولد، 800 هزار تولد را ماما به ‌تنهایی انجام دهد و این صرفه‌ جویی بزرگی در کشور است.

این در حالی است که الان بیش از 90 درصد زایمان‌ ها به روش سزارین انجام می ‌شود و تحمیل این هزینه به خانوارهایی که حتی هزینه یک تغذیه صحیح را ندارند، منطقی نیست و این یعنی تهاجم به فرهنگ سلامتی ما.

کلید سلامت خانواده در دست ماماها

دکتر صدر، رئیس سازمان نظام پزشکی در پیامی که به مناسبت 15 اردیبهشت، روز جهانی ماما صادر کرد، گفت: این روز از سویی بهانه ‌ای است برای گرامیداشت تلاش ‌های خداپسندانه جامعه ی تلاش گر، مهربان و از خود گذشته ای که دانش و مهارت حرفه‌ ای را به زیور اخلاص، ایثار و معنویت آراسته و توفیقات چشمگیری در زمینی ارتقای سلامت مادر و کودک در جامعه ی اسلامی ‌مان کسب کرده است.

از سوی دیگر در چنین روزی باید توجه هر چه بیشتر مسئولان و سیاست گذاران نظام سلامت به دغدغه‌ ها، مشکلات و خواسته‌ های به حق این گروه خدوم و تأثیرگذار خانواده بزرگ پزشکی کشور که نزدیک 50 هزار نفر را تشکیل می دهند، جلب شده و در مسیر حل و رفع آن مساعی خود را به کار گیرند.

صدر در این پیام اضافه کرد: در حالی که سالانه صدها هزار مادر در جهان به دلیل عدم دسترسی به خدمات مناسب مامایی و بهداشتی، جان خود را از دست می ‌دهند، و به ازاء هر مرگ مادر، 20 مادر از عوارض ناشی از بارداری و زایمان سخت رنج می‌ برند و حدود 3 میلیون نوزاد در هفته اول زندگی به همین دلیل، مرگ را تجربه می ‌کنند، با تلاش و زحمات خالصانه‌ جامعه‌ ی فرهیخته مامایی، شاخص مرگ و میر مادران و نوزادان در حین زایمان در ایران عزیز کاهش چشمگیر داشته است.

لذا شایسته است مسئولان عرصه بهداشت و سلامت در قوه مجریه و مقننه حرکتی جدی و مؤثر به منظور کاهش مشکلات و دغدغه ‌های این قشر صبور و پُر تلاش که در اقصی نقاط کشور اسلامی مشغول خدمتگزاری هستند به کار بندند تا زمینه ی نیل به اهداف والاتر ارتقاء‌ سلامت مادر و کودک و بهداشت خانواده فراهم شود.